Wprowadzanie wymiarów do modelu

Do modelu układu, poza elementami schematu statycznego, można wprowadzić również inne elementy, niemające wpływu na obliczenia statyczne i wymiarowanie, ale pamiętane w projekcie. Takimi elementami są również definiowane przez użytkownika wymiary. Wprowadzanie wymiarów do modelu dostosowane jest do potrzeb programu statycznego i ma swoją specyfikę, inną niż w typowych programach CAD, przeznaczonych do tworzenia rysunków wykonawczych. Linie wymiarowe można wprowadzić w projekcie tylko między wskazanymi dowolnymi węzłami układu statycznego (inaczej niż przy funkcji pomiaru odległości, którą można wykonać między dowolnymi punktami układu). Tak wprowadzony wymiar jest bezpośrednio związany z węzłami, między którymi następuje pomiar i w konsekwencji każde przesunięcie lub usunięcie wymiarowanego węzła powoduje bieżącą aktualizację lub usunięcie przypisanych do niego wymiarów. Ewentualne uzupełnienie projektu o podstawowe wymiary zaleca się wykonać po zdefiniowaniu całości modelu statycznego układu.

Wymiary wprowadzamy do projektu wybierając odpowiednią opcję z głównego paska narzędziowego programu (lub menu górnego Narzędzia). Opcja wstawiania wymiarów dostępna jest w programie tylko wówczas, gdy w modelu układu występuje przynajmniej jeden pręt. Po wywołaniu funkcji wstawiania wymiaru program przekręca układ do jednej z płaszczyzn głównych
i oczekuje od użytkownika wskazania dwóch węzłów, między którymi ma być poprowadzony wymiar. W trakcie wprowadzania wymiaru użytkownik może zmienić automatycznie ustawioną płaszczyznę główną tylko na inną płaszczyznę główną. Następnie użytkownik powinien wskazać odsunięcie wymiaru od elementu (w tym wypadku można wykorzystać przyciąganie po punktach siatki pomocniczej). Dodatkowo, w przypadku pokrywania się linii pomocniczych kolejnych wymiarów, działa wzajemne przyciąganie znajdujących się blisko siebie punktów bazowych kolejnych wymiarów. Umożliwia to w łatwy sposób tworzenie wymiarów szeregowych. W taki sposób wprowadzane są wymiary równoległe do wymiarowanego elementu układu. W przypadku gdy podczas wprowadzania wymiaru jednocześnie przytrzymamy klawisz Shift, wprowadzany wymiar zawsze zostanie odłożony w kierunku jednej z osi globalnego układu współrzędnych (jakby użyto trybu Orto). Po wprowadzeniu pojedynczego wymiaru, przy kolejnym wskazaniu węzła, punkt końcowy ostatnio wprowadzonego wymiaru rozpoznawany jest przez program jako punkt początkowy kolejnego wymiaru (wymiarowanie szeregowe). Jednokrotne kliknięcie klawisza ESC przerywa wprowadzanie kolejnego wymiaru (powiązanego z ostatnio wprowadzonym), a dwukrotne kliknięcie klawisza ESC przerywa działanie funkcji wprowadzania wymiarów. Jeśli oba węzły, między którymi wprowadzany jest wymiar, znajdują się w jednej płaszczyźnie, równoległej (w trakcie jego wprowadzania) do ekranu monitora, wówczas wymiar równoległy, poziomy lub pionowy (z klawiszem Shift) w całości wprowadzany jest również w tej płaszczyźnie w lokalizacji zadanej przez użytkownika.
W przypadku gdy w trakcie wprowadzania wymiaru wskazane węzły znajdują się na różnych płaszczyznach równoległych do ekranu monitora, możliwe jest wprowadzanie jedynie wymiarów równoległych do elementu (niezależnie od tego czy wciśnięty był podczas wprowadzania klawisz Shift, czy też nie),
a wskazane przez użytkownika położenie przestrzenne wymiaru w pierwszej chwili wydaje się być nieprzewidywalne. Jednak po kilku próbach i przy pewnej wyobraźni przestrzennej użytkownika daje się zlokalizować wymiar
w żądanej płaszczyźnie.

Wygląd i widoczność wprowadzonych do projektu wymiarów użytkownik może zdefiniować w oknie  Ustawień programu. Można tam zdefiniować widoczność wymiarów dla poszczególnych typów widoku dostępnych w programie oraz kolor wyświetlanych linii wymiarowych. W oknie  Ustawień można również zdefiniować długość linii pomocniczych wymiaru jako procent odległości między wymiarowanym węzłem a odpowiednim znacznikiem wymiaru. W przypadku gdy użytkownik określi długość linii pomocniczych na bardzo małą wartość lub na wartość 0%, długość linii pomocniczej będzie wyświetlona o stałej minimalnej długości dopuszczonej przez program, niezależnie od stopnia powiększenia modelu. Przedłużenia linii pomocniczej i linii wymiarowej na ekranie monitora zawsze wyświetlane są o stałej wartości, niezależnie od stopnia powiększenia modelu. Przy wymiarowaniu złożonych  układów przestrzennych, w celu poprawienia widoczności wymiarowanych elementów, zaleca się stosowanie długości linii pomocniczych ustawionych na 100% ich nominalnej wartości.

Wprowadzone do projektu wymiary można w każdej chwili usunąć. W tym celu należy (analogicznie jak w przypadku prętów i węzłów) zaznaczyć wymiar lub wymiary (pojedynczo, grupowo lub oknem), a następnie wcisnąć klawisz Delete, wybrać opcję usuwania na głównym pasku narzędziowym lub odpowiednią funkcję z menu kontekstowego prawego klawisza myszki (Usuń zaznaczone wymiary). Wymiary zaznaczone w modelu odrysowywane są na ekranie linią przerywaną.

W przypadku gdy chcemy usunąć na raz wszystkie wymiary z projektu, możemy kliknąć prawym klawiszem myszki w „drzewie projektu” na głównej gałęzi Wymiary i z menu kontekstowego wybrać opcję  Usuń wszystkie wymiary. Po rozwinięciu w „drzewie projektu” gałęzi Wymiary możemy zaznaczyć jedną z grup wymiarów: pionowe (mierzone po osi „z”), poziome (mierzone po osi „x” i „y”) oraz równoległe (wszystkie pozostałe) i usunąć je klawiszem Delete lub wybrać opcję   Usuń wymiary z menu kontekstowego prawego klawisza myszki dla grupy wymiarów danego typu.

Przy obracaniu widokiem przestrzennym układu wymiary, które w bieżącym widoku stają się nieczytelne, są chwilowo wygaszane i pojawiają się ponownie, gdy ich widok stanie się czytelny. Dotyczy to następujących przypadków:

•      Punkty bazowe wymiaru są zbyt blisko siebie (sytuacja taka występuje przeważnie wówczas, gdy wymiar jest prawie prostopadły do powierzchni ekranu).

•      Linie pomocnicze wymiarów są prostopadłe do powierzchni ekranu.

•      Kąt widziany na ekranie (rzeczywisty jest zawsze równy 90°) między liniami pomocniczymi i linią wymiarową danego wymiaru jest bliski 0° lub 180°.

Wszystkie wymiary, jako elementy drugorzędne, wyświetlane są na ekranie jako pierwsze i elementy układu statycznego je przesłaniają, co umożliwia niezakłóconą edycję prętów i węzłów układu. Wszystkie wprowadzone wymiary jako elementy drugorzędne w modelu statycznym, nie posiadają cech charakterystycznych prętów układu, takich jak punkty przyciągania czy możliwości edycji (kopiowanie, przesuwanie, odsuwanie, odbicie lustrzane itp.). Można je jedynie wstawić do modelu, a następnie zaznaczyć (zbiorczo lub indywidualnie) i usunąć z modelu. Jedyna pośrednia możliwość edycji wymiarów występuje wówczas, gdy edytowany jest element, do którego węzłów podpięty jest dany wymiar. Dotyczy to następujących przypadków:

•      Dowolne przesunięcie węzła, do którego podpięty jest wymiar, zamienia wymiar na równoległy i przesuwa go również w nową lokalizację, odpowiadającą nowemu położeniu wymiarowanego węzła.

•      Usunięcie węzła, do którego podpięte są wymiary, usuwa jednocześnie te wymiary z modelu.

•      Ukrycie elementu wraz z węzłami, do których podpięte są wymiary, jednocześnie ukrywa te wymiary.

Rys. 3.15 Przykład projektu kratownicy z wstawionymi wymiarami